Może dzwoniono, a ja nie słyszałem?
Może wołano, a ja byłem we śnie?
A na żywota tle opustoszałem
Widnieje napis, płonący boleśnie:
Może dzwoniono? lecz nie usłyszałem
Może wołano? a ja byłem we śnie…
/Wincenty Korab-Brzozowski: Może dzwoniono, a ja nie słyszałem… /
Jest rok 1294/5. Do miasta Loreto nad Adriatykiem w środkowych Włoszech zostaje sprowadzony z Nazaretu domek Matki Bożej, aby uchronić go od zniszczenia lub profanacji. Według legendy to sami aniołowie dokonali przenosin budyneczku, w którym miało dojść do zwiastowania. Wokół Świętego Domku powstaje sanktuarium. Po Soborze Trydenckim (1545-1563) – z inicjatywy pielgrzymujących do Santa Casa – zaczęły powstawać jego repliki: najwięcej zbudowano ich w Czechach i na Morawach (m.in. w Pradze, Brnie, Mikulovie), stamtąd zwyczaj ten trafił na Śląsk, a następnie do Polski.
W XVIII w. coraz częściej po wsiach budowane są dzwonnice z dzwonami poświęconymi Matce Bożej Loretańskiej – w nawiązaniu do dzwonków – pamiątek przynoszonych przez pielgrzymów z Loreto. Dzwonienie w dzwony w czasie burzy uważano bowiem za środek, który odstrasza płanetników/chmurników (demony burzy) i rozpędza chmury, a przez to burzę, ulewę, pioruny, grad i wiatr. Po pewnym czasie Kościół zakazał używania dzwonów kościelnych do odpędzania burz, toteż we wsiach zaczęto budować osobne wieże. Tzw. burzówki dzwoniły również na „Anioł Pański”, do gaszenia pożaru, na nabożeństwa majowe i różańcowe. W niektórych miejscowościach (np. w pobliskiej Żabnicy) dzwon informował o śmierci człowieka. Jest to nieliczny wyjątek, albowiem uważano, że dzwoniący umarłemu dzwon traci swoją skuteczność (moc).
Podhale, Orawa i Żywiecczyzna – to tereny, na których wiara w dzwonki loretańskie rozwinęła się najbardziej.
Nauka o dzwonach – kościelnych i wieżowych – to kampanologia (starołacińskie campana – „dzwonek” + greckie λόγος – „wiedza”), a dzwonnica wolno stojąca w kształcie wieży to np. (z włoskiego) kampanila.
W latach 2016-2017 Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Wsi Moszczanka i Skrzebowa realizował projekt „Nasze Loreto – ogólnopolski szlak kaplic loretańskich”, w ramach którego prowadzono badania na temat kaplic i dzwonnic loretańskich, odwiedzono wszystkie kaplice i część dzwonnic, ogłoszono dwa konkursy fotograficzne, zorganizowano dwa koncerty przy ruinach kaplicy loretańskiej w Skrzebowej, stworzono dwie nieoznakowane ścieżki krajoznawcze – tzw. questy. Dostarczono do wszystkich kaplic i części dzwonnic tablice informacyjne.
Powstała strona internetowa www.loreto.osw.pl, opisująca wszystkie obiekty loretańskie na terenie naszego kraju.
We wrześniu 2017 r. wydana została przez Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Wsi Moszczanka i Skrzebowa dzięki dofinansowaniu ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra” publikacja pt. „Nasze Loreto. Kaplice i dzwonnice loretańskie w Polsce” autorstwa Karola Marszała, opisująca kaplice i dzwonnice loretańskie oraz historie ich powstania. Wzbogacono ją o zdjęcia każdego z obiektów, będące efektem konkursów fotograficznych ogłaszanych przez stowarzyszenie.
W broszurze znajdziemy informacje o następujących kaplicach:
– woj. dolnośląskie: Głogów, Henryków, Kłodzko, Krzeszów, Lubiąż, Nowa Ruda;
– woj. lubelskie: Chodel, Gołąb;
– woj. lubuskie: Żagań;
– woj. małopolskie: Kraków, Olkusz, Wojnicz;
– woj. mazowieckie: Loretto k. Wyszkowa, Warszawa;
– woj. opolskie: Głogówek;
– woj. podlaskie: Drohiczyn;
– woj. świętokrzyskie: Piotrkowice;
– woj. wielkopolskie: Poznań, Skrzebowa.
Opisano dzwonnice w następujących miejscowościach:
– woj. śląskie: Bierna, Czernichów (dzwonnica przy ul. Żywieckiej i w Tresnej w przysiółku Kremple)), Las, Międzybrodzie Żywieckie, Nieledwia, Sienna, Sól, Szare, Żabnica;
– woj. małopolskie: Bańska Wyżna, Chyżne, Czerwienne, Dzianisz, Grzechynia, Harkabuz, Jabłonka, Koniówka, Lipnica Wielka, Łapszanka, Orawka, Podsarnie, Podwik, Sidzina, Sierockie, Skrzypne, Stryszawa, Witów, Zawoja, Zubrzyca Dolna, Zubrzyca Górna.
W tym roku Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Wsi Moszczanka i Skrzebowa ma zamiar ogłosić wśród dzieci i młodzieży z gmin, na terenie których znajdują się kaplice i dzwonnice loretańskie, konkurs wiedzy na ich temat.
Warto przeczytać:
http://www.ampolska.co/Artykuly/Pozostale/art-284-Tajemnice-dzwonow.htm
http://kosciol.wiara.pl/doc/648991.loreto-sanktuarium-swietego-domku
http://bielskobiala.fotopolska.eu/Czernichow/b87891,Dzwonnica.html
Renata Trzopek
Leave a Comment